Pornografia dotyczy nas wszystkich - choćby w formie pokusy, możliwości. Czy faktycznie jest szkodliwa? Czy uzależnienie od pornografii jest realnym zagrożeniem?
Czym jest pornografia? Pewien sędzia Sądu Najwyższego w USA (Potter Stewart) powiedział: „Nie mogę jej zdefiniować, ale wiem, ze to ona , kiedy ją widzę”. Pornografia jest tym, co widzi obserwator. Jest to każdy jednoznacznie seksualny materiał, który ma dostarczyć seksualnego zaspokojenia. Dla ludzi wierzących, pornografia jest jednoznacznie zła. Zarówno ze względu na to w jaki sposób jest produkowana, jaki efekt wywołuje i jakie owoce przynosi w życiu ludzi.
Musimy, rzecz jasna, umieć oddzielić treści pornograficzne od materiałów edukacyjnych, które dostarczają informacji o seksie, a także literatury czy sztuki erotycznej, które gloryfikują ludzką seksualność.
Pornografia stała się wyjątkowo dostępna wraz z rozwojem technologii. Dzięki powszechności internetu i ogromnej liczbie osobistych urządzeń, takich jak laptopy, tablety, smartfony, można szybko i (prawie) anonimowo zdobyć pornograficzne treści. Jeszcze 30 lat temu dostęp do pornografii wymagał dodatkowych czynności, jak zakup czy wypożyczenie filmu czy gazet w specjalnych sklepach. Obecnie dostęp jest niezwykle łatwy, nawet jeśli ktoś takich treści nie szuka. Szacuje się, że 1/3 wszystkich stron w internecie zawiera treści pornograficzne.
W badaniach z 2002 roku, prowadzonych w USA, wykazano że 85% mężczyzn i 50% kobiet w ciągu ostatniego miesiąca oglądało materiały pornograficzne w internecie, a 11% mężczyzn i 4% kobiet przyznało, że próbowali przestać, ale nie mogli się powstrzymać.
Dlaczego pornografia tak skutecznie uwodzi swoich odbiorców? Aby zrozumieć siłę jej oddziaływania, trzeba zrozumieć jej wpływ na ciało i umysł człowieka.
1. Dostarcza natychmiastowego pobudzenia seksualnego. Poprzez narządy zmysłu (oczy i uszy) wkracza do centralnego układu nerwowego i w sposób instynktowny wywołuje reakcje organizmu – szybsze bicie serca, płytszy oddech, pulsowanie w miejscach intymnych. Reakcja zachodzi nawet, gdy osoba oglądająca nie lubi pornografii lub czuje się zażenowana jej treściami. Dodatkowo obrazy pornograficzne magazynują się w naszym umyśle i można je przywoływać w dowolnym momencie.
2. Wprowadza w stan euforii. Niektórzy badacze uważają, że zmiany w chemii mózgu podobne są do tych, jakie następują po przyjęciu kraku (najbardziej uzależniajacej postaci kokainy). Następuje wzrost dopaminy, adrenaliny, endorfin i serotoniny. Jeśli jednak mózg zalewany jest tymi neuroprzekaźnikami podczas obcowania z pornografią, organizm traci możliwości produkowania i uwalniania tych związków w normalnych życiowych okolicznościach (relacje z innymi, dotyk, pocałunek, hobby). Dodatkowo, gdy oglądaniu pornografii towarzyszy masturbacja i orgazm, wydzielają się substancje powodujące stan relaksu, łagodzenia bólu, przyjemności (zmiany podobne do tych po zażyciu leków uspokajających i opiatów). Pornografia jest bardzo uzależniająca właśnie dlatego, że faktycznie może dostarcza silnego podniecenia, zrelaksowania i ucieczki od cierpienia.
3. Daje poczucie kontroli i władzy. Jest dostępna na każde zawołanie, zawsze posłuszna. Nie trzeba się przejmować relacją, drugą osobą, spełnia nasze oczekiwania.
4. Dostarcza podobnych emocji jak hazard – kiedy poszukuje się materiałów, które spełniają oczekiwania.
5. Rozwija się jak romans. W wyniku pobudzenia i zaspokojenia seksualnego wydzielają się hormony, które odpowiadają za tworzenie więzi (oksytocyna, wazopresyna). Związek z pornografią zaczyna zabierać czas i energię z intymnej relacji z drugim człowiekiem.
Pornografia daje szybką przyjemność, ale wypacza seks. Pewien dwudziestoletni mężczyzna trafnie opisał jej działanie: „Nie ma w niej prawdziwej aprobaty, równości i obustronnego szacunku. Uczy żeby brać miłość, ale nigdy jej nie dawać. Pornografia nie oddaje tego, co jest dla nas najlepsze pod względem seksualnym. Jest nieprawdziwa. Nie znajdziesz w niej trwałej radości ani seksualnego szczęścia” (Pułapka Porno, Larry i Wendy Maltz).
Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, pornoholicy zazwyczaj ignorują problem, racjonalizują to, co robią i zaprzeczają konsekwencjom. Jednak korzystanie z pornografii niesie ze sobą realne, negatywne skutki.
1. „Łatwo się denerwuję i wpadam w depresję” - obcowanie z pornografią powoduje konflikt wewnętrzny, a w związku z tym stres, który odreagowujemy na innych ludziach. Depresja często pojawia się jako efekt poczucia bycia schwytanym w pułapkę i bezradności.
2. Izolowanie się od ludzi. Znajdowanie chwil na samotność z pornografią zabiera czas, uwagę i energię, które można spożytkować na aktywność społeczną i budowanie związku. Pornografia uczy egocentryzmu - wszystko jest dla ciebie. Brakuje troski, empatii, miłości i wrażliwości w stosunku do innych.
3. Patrzenie na ludzi jak na obiekty seksualne. Pojawia się mechanizm „pornofikowania” innych osób, czyli patrzenia na drugiego człowieka jak na obiekt seksualnego pożądania i ocenianie go pod tym kątem. Efektem jest wykorzystywanie partnera do seksu zamiast dzielenia z nim seksualnych przeżyć.
4. Zaniedbywanie ważnych obszarów życia. Brakuje czasu i energii na rozwój osobisty. Obserwujemy odsuwanie się od partnerki/partnera i dzieci by mieć czas dla siebie i lepiej utrzymać w tajemnicy swoje działania. Następuje też wycofanie z życia duchowego, pornoholicy często czują się zbyt zawstydzeni by chodzić do kościoła, albo żyją w hipokryzji.
5. Problemy z seksem. Pornografia uczy przeżywania seksualnej przyjemności w samotności i pożądania obcych osób, a nie bliskości z żywą osobą. To prowadzi do licznych zaburzeń w kontaktach seksualnych:
Unikanie lub utrata zainteresowania seksem z prawdziwą osobą;
Przeżywanie trudności z seksualnym podnieceniem przy realnej partnerce (partnerze);
Problemy z osiągnięciem lub utrzymaniem erekcji przy realnej partnerce (partnerze);
Trudności z osiągnięciem orgazmu przy realnej partnerce (partnerze);
Pojawianie się natrętnych myśli lub obrazów pornograficznych w czasie seksu;
Bycie wymagającym albo surowym wobec seksualnej partnerki (partnera);
Odczuwanie emocjonalnego zdystansowania albo emocjonalnej nieobecności w trakcie seksu;
Poczucie niezadowolenia ze swojej relacji seksualnej;
Kłopoty z nawiązaniem i utrzymaniem intymnych relacji;
Wymykające się spod kontroli albo ryzykowne zachowania seksualne.
6. Unieszczęśliwianie swojej żony/męża. Zazwyczaj partnerzy osób uzależnionych nie potrafią dokładnie określić swoich problemów, ale wyczuwają, że dzieje się coś złego ze szczerością oraz emocjonalną bliskością w ich związku. 70% par ma problemy z intymnością małżeńską.
7. Spadek samooceny - utrata szacunku do siebie i integralności. Człowiek jest dręczony przez wstyd, strach i ciągłą potrzebę ukrywania prawdy o sobie. Pornografia stanowi przeciwieństwo moralnych i religijnych wartości wielu osób sięgających po nią. „Ciągle czułem się winny, ponieważ robiłem coś, czego nie powinienem robić i czego nie chciałem robić. Nie byłem tym, kim chciałem być, wściekałem się sam na siebie, że nie żyję zgodnie z oczekiwaniami jakie miałem wobec siebie” - wyznaje jedna z ofiar uzależnienia od pornografii.
8. Angażowanie się w ryzykowne i niebezpieczne zachowania. Po jakimś czasie oglądanie jednego rodzaju pornografii traci swoja skuteczność jako stymulator, więc zostaje zastąpione poszukiwaniem jej bardziej niezwykłych form.
9. Uzależnienie. Na pewnym etapie nie korzysta się już z pornografii po to, by poczuć się dobrze, ale dlatego, że organizm przyzwyczaja się do porno i się go domaga (zachodzą neurobiologiczne i chemiczne zmiany w organizmie).
Uzależnienie od pornografii relatywnie łatwo rozpoznać. Oto, czym się charakteryzuje:
Intensywne i stałe pragnienie;
Porażki przy próbach kontrolowania pornografii i rezygnacji z niej;
Przebywanie z pornografią pomimo świadomości groźnych konsekwencji.
Jak w każdym uzależnieniu, pornoholicy zazwyczaj stosują mechanizmy iluzji i zaprzeczeń, nawet przyłapani zaprzeczają problemowi, odmawiają rozmowy na ten temat albo obiecują, że to się nigdy nie powtórzy. Mogą tez przejść do ofensywy i zaatakować albo obwiniać tych, którzy zwracają im uwagę na powagę problemów.
Należy pamiętać, że kiedy ignorujemy lub zaprzeczamy problemowi, będzie on narastał i stawał się coraz poważniejszy. Oto krótki film, który znakomicie ilustruje mechanizm uzależnienia:
Porozmawiaj z kimś zaufanym, nie dźwigaj problemu sam.
Zaangażuj się w program zdrowienia (terapia, grupa wsparcia).
Stwórz środowisko wolne od pornografii.
Zapewnij sobie 24-godzinne wsparcie i opiekę ( możliwość rozmowy, modlitwy).
Zadbaj o własne zdrowie fizyczne i psychiczne ( ćwiczenia, dieta, sen, radzenie sobie ze stresem).
Pierwsza część wykładu, dotycząca masturbacji, dostępna jest tutaj: Bogna Kuczyńska - Masturbacja
Artykuł jest zapisem wykładu wygłoszonego podczas konferencji Wystarczająco Dobry Seks (Warszawa 2016).
Żona pastora Arka, którego od lat wspiera w pracy na rzecz zielonoświątkowej wspólnoty z ul. Siennej w Warszawie. Mama wspaniałej trójki: Moniki, Szymona oraz Piotrka. Pedagog specjalny, psychoterapeuta, dyrektor Chrześcijańskiej Poradni przy Zborze Stołecznym KZ, wykładowca w Wyższej Szkole Teologiczno-Społecznej, zajmuje się nadzorowaniem administracji zborowej, śpiewa i sprawuje opiekę duszpasterską w chórze Sienna Gospel Choir.
