Antykoncepcja w małżeństwie, a może lepiej: świadome i odpowiedzialne traktowanie płodności przez męża i żonę to temat, który wciąż jest przedmiotem wielu dyskusji zarówno medycznych, jak i etycznych. Co z tych debat wynika dla ludzi wierzących?
Biblia nie wypowiada się wprost o rodzajach środków antykoncepcyjnych. Można w niej jednak znaleźć bardzo ważne fundamenty do dyskusji o planowaniu rodziny. Bóg niewątpliwie zachęca ludzi do płodności, do posiadania dzieci. Dziecko jest Bożym darem, znakiem błogosławieństwa dla rodziców.
Unikanie potomstwa z wygody zostaje przez Boga potępione w biblijnej relacji opisującej czyn Onana. Jego grzech polegał na tym, że zbuntował się przeciwko Bogu i wykorzystał Tamar. Oszukał ją, uchylając się od zobowiązania, by dać jej potomka i tym samym zabezpieczyć jej przyszłość. To nie antykoncepcja, lecz egoizm w sferze płodności, zostaje przez Boga odrzucony w 38 rozdziale 1 Księgi Mojżeszowej.
Zachęta do płodności, przekreślenie egoizmu w tej sferze, postrzeganie potomstwa jako daru od Boga, to ważne przesłanki dla ludzi wierzących, którzy zastanawiają się nad kształtem swojej rodziny. Dojrzała miłość wobec dzieci łączy się jednak z odpowiedzialnością za ich utrzymanie i wychowanie. Gdzie zaczyna się więc egoizm i wygoda, rezygnacja z daru jakim mogłyby być dzieci, a gdzie mamy do czynienia z wynikającym z troski i miłości odpowiedzialnym planowaniem narodzin? To ważne pytanie, na które osoba poważnie traktująca swoją relację z Bogiem powinna sobie odpowiedzieć w swoim sumieniu.
Kolejną istotną przesłanką wynikająca z Biblii jest szacunek wobec życia. – Nie zabijaj – mówi Bóg. Nie można szkodzić życiu i zdrowiu, własnemu i cudzemu. Dobór sposobów sterowania płodnością przez człowieka wierzącego musi więc uwzględniać biblijne przesłanie na temat szacunku wobec życia i zdrowia. Wydaje się więc oczywiste, że chrześcijanin może zaakceptować spośród środków antykoncepcyjnych tylko te, które życiu i zdrowiu matki, ojca i dziecka nie szkodzą.
Każde chrześcijańskie małżeństwo powinno uzgadniać kluczowe dla swojej przyszłości decyzje w modlitwie. Jest to akt zaufania i powierzenia Bogu swojego życia. Jednak dla niektórych par, modlitwa jest jedynym środkiem planowania rodziny. Postanawiają przyjąć Bożą wolę w kwestii swojej płodności i w żaden sposób w nią nie ingerować. Taka postawa jest z punktu widzenia Pisma Świętego w pełni uprawniona i jeśli małżonkowie są w tej sprawie zgodni, należy ich szanować za otwartość na nowe życie i wspierać w tym powołaniu.
Kłopoty pojawiają się wówczas, gdy w to dobre przekonanie wkrada się legalizm. Prowadzi on do poglądu, że każda metoda antykoncepcji jest grzeszna i oddala człowieka od Bożego planu.
Tak skrajna postawa może być reakcją na daleką od Bożych standardów rzeczywistość. Faktycznie wielu ludzi sięga po antykoncepcję w złych i grzesznych celach. Bywają powodowani chciwością, lenistwem, egoizmem, niechęcią do podjęcia jakiejkolwiek odpowiedzialności. Nawet chrześcijanie, odkładając pojawienie się potomstwa, kierują się czasem podobnymi pobudkami. Niestety, czekając zbyt długo, muszą liczyć się z potencjalnymi trudnościami z zajściem w ciążę i doprowadzeniem jej do szczęśliwego finału. Nie zmienia to faktu, że wiele małżeństw ma rozsądne, wcale nie grzeszne powody, by sięgać po środki antykoncepcyjne.
Czasem przytacza się argument, że skoro dzieci są błogosławieństwem od Boga, należy mieć ich jak najwięcej. Błogosławieństwo to jednak nie to samo co nakaz. I choć będziesz szczęśliwy, gdy zobaczysz „dzieci twoje jak sadzonki oliwne dokoła stołu” (Psalm 128), Pismo Święte daje przykłady ludzi, którzy wypełnili Boże powołanie dla ich życia, nigdy nie mając własnych dzieci. Największym z nich jest Jezus Chrystus. Nie możemy więc uciec się do takiego uproszczenia, że ci, którzy nie mają dzieci, są nieposłuszni Bogu.
Postrzeganie współżycia w małżeństwie wyłącznie w kategoriach prokreacji byłoby także smutnym uproszczeniem. Pismo Święte mówi też o jedności, ochronie przed niemoralnością, i co równie ważne - rozkoszy i radości, jaką mogą obdarzać się małżonkowie. Warto przestudiować Pieśń nad Pieśniami, która opowiada o pełnym czułości i spontaniczności akcie małżeńskim, a o dzieciach nie wspomina ani razu.
Naturalne metody planowania rodziny polegają na unikaniu współżycia w dni, w których kobieta jest płodna. Najbardziej znaną jest wysoce zawodna metoda kalendarzykowa. Dziś znacznie częściej stosuje się metodę objawowo-termiczną. Od kilku lat dostępne są specjalne komputery płodności, które zdejmują z małżonków stres interpretacji danych i zmniejszają ryzyko błędu. Dostępnych jest też wiele bezpłatnych portali internetowych, które spełniają podobną funkcję. Dobrze stosowana metoda objawowo-termiczna ma skuteczność podobną do pigułek antykoncepcyjnych (99.3 proc.skuteczności). Metoda ta jest tania, bezpieczna, nie ingeruje w równowagę hormonalną kobiety ani w przebieg współżycia. Ta forma planowania rodziny jest całkowicie dopuszczalna z biblijnego punktu widzenia. Nie będzie jednak odpowiednia dla każdego. Wymaga przeszkolenia i systematyczności, nie jest zalecana przy bardzo długich cyklach lub szczególnie nieregularnym trybie życia, a także w okresie bezpośrednio po porodzie lub tuż przed menopauzą. Wiąże się też z abstynencją. Okresowe powstrzymanie się od współżycia może być dla niektórych małżonków okazją do twórczego odkrywania, w zgodzie z chrześcijańskim sumieniem, nowych form intymności. Inni zastosują metodę mieszaną i w 8-10 dniowym okresie płodnym wybiorą zabezpieczenie barierowe, np. za pomocą prezerwatywy.
Metody te, podobnie jak metody naturalne, mają uniemożliwić spotkanie plemnika z jajeczkiem. W tym wypadku decyduje jednak już nie czas, w którym podejmuje się współżycie, a zastosowanie dodatkowych środków. Właśnie dlatego nazywa się je antykoncepcją sensu stricto. Możemy je podzielić na trzy główne grupy: metody barierowe, środki plemnikobójcze i metody chirurgiczne.
Najpopularniejszą metodą barierową jest prezerwatywa, dostępne są również lateksowe kapturki i prezerwatywy dla kobiet. Ich skuteczność, przy prawidłowym stosowaniu, wynosi 95-98 procent. Są to metody odwracalne, nieskomplikowane w stosowaniu i bezpieczne dla zdrowia. Wymagają minimum planowania. Jeśli jeden z małżonków jest nosicielem choroby przenoszonej płciowo (np. HIV), stosowanie prezerwatywy będzie konieczne. Wśród wad metod barierowych wymienia się mało romantyczną konieczność przerwania aktu małżeńskiego, by zabezpieczyć się przed ewentualnym poczęciem.
Środki plemnikobójcze występują w różnych postaciach i jeśli jest to jedyne zabezpieczenie, skuteczność tej metody wynosi 82 procent. Jako samodzielny środek antykoncepcyjny stosuje się je dość rzadko, natomias większość prezerwatyw pokrytych jest substancjami plemnikobójczymi.
Ponieważ zarówno niezapłodniona komórka jajowa jak i męskie nasienie w różnych okolicznościach ulegają naturalnemu wydaleniu i nie ma biblijnych przesłanek, by uznać je za święte same w sobie, nie ma powodu, by chrześcijańskie małżeństwa nie mogły stosować barierowych metod antykoncepcji.
Metody chirurgiczne polegają na przecięciu albo podwiązaniu jajowodów lub nasieniowodów. Są bardzo skuteczne (99,9 proc. efektywności w przypadku mężczyzn, 99,5 proc. u kobiet), choć odnotowano rzadkie przypadki, gdy podwiązane jajowody uległy spontanicznemu udrożnieniu. Należy je traktować jako nieodwracalne (przywrócenie płodności udaje się jedynie w 70 procentach przypadków). Metody chirurgiczne mogą być stosowane przez chrześcijan tylko w uzasadnionych wypadkach (np. zagrożenie życia w przypadku zajścia w ciążę). Decyzję o poddaniu się takiemu zabiegowi należy podjąć ostrożnie, w modlitwie i po konsultacji z duszpasterzem.
Antykoncepcja hormonalna to obecnie najpopularniejszy lek na świecie. W nowoczesnych preparatach udało się zminimalizować skutki uboczne, a ich stosowanie jest nieskomplikowane – wymaga tylko systematyczności. Pigułki różnią się składem, dostępne są również plastry, zastrzyki lub hormonalne wkładki domaciczne. Zasada działania jest jednak zawsze podobna – syntetyczne hormony wpływają na organizm kobiety w taki sposób, że nie dochodzi do owulacji. Komórka jajowa nie jest uwalniana z jajników, nie może więc dojść do zapłodnienia. Hormony zmieniają też śluz, co obniża szanse przeżycia plemników.
Na czym polega kontrowersja związana z działaniem antykoncepcji hormonalnej? Te same hormony, w przypadku, gdy do zapłodnienia jednak dojdzie, uniemożliwią zagnieżdżenie zarodka w jamie macicy, co doprowadza do jego obumarcia. Dzieje się tak znacznie częściej w przypadku środków jednoskładnikowych niż dwuskładnikowych. Nie wiadomo dokładnie, jak często dochodzi do takich wczesnych poronień, a samo zjawisko wciąż jest przedmiotem gorących debat. Możemy jednak powiedzieć z całą pewnością, że nie ma takiej antykoncepcji hormonalnej, która nie byłaby obarczona tym ryzykiem.
Czy wobec tego jest to metoda, którą mogą stosować chrześcijanie? Wydaje się, że w sytuacji, która jest dość niejasna, lepiej wybrać to, co nie obciąża sumienia, co nie daje szansy śmierci i grzechowi. Unikając legalistycznego rozróżnienia, polecam więc tę kwestię modlitwie i przemyśleniu.
Świadome i celowe zakończenie życia niewinnego człowieka, także dziecka w łonie matki, jest według Biblii morderstwem. Zarówno stosowanie środków wczesnoporonnych jak i aborcja są więc niedopuszczalne. Zabicie płodu jest zaprzeczeniem idei antykoncepcji, ale są pary, które sięgają, np. po pigułki wczesnoporonne jako doraźne „wyjście awaryjne”. To tragiczna lekkomyślność, na którą chrześcijanie nie mogą dawać sobie przyzwolenia.
Z tych samych powodów dla wierzących małżeństw niedopuszczalne jest stosowanie wkładek domacicznych z miedzią, których działanie polega przede wszystkim na uniemożliwianiu zapłodnionej komórce jajowej zagnieżdżenia w macicy. Nie jest to więc metoda antykoncepcyjna, a wczesnoporonna.
Chrześcijanie mogą, w zgodzie ze swoim sumieniem, stosować naturalne metody planowania rodziny i środki, które nie dopuszczają do zapłodnienia, pamiętając jednocześnie, że każde dziecko jest darem, błogosławieństwem. Decyzja, by otworzyć się na nowe życie, może być dla małżonków krokiem wiary, aktem zaufania Bogu. Odpowiedzialny stosunek do życia ludzkiego, również takiego, które dopiero się poczęło, jest także znakiem dla świata wokół nas. Jakże potrzebnym.
A jeśli ten dobry dar przyjdzie trochę nie w porę, w nieidealnych okolicznościach? Pokolenia chrześcijańskich rodzin opowiadają zgodnie świadectwo, że wystarczy miłość i odrobina pomocy z Nieba.
Kiedyś sięgnęła po Pismo Święte i tak odkryła Jezusa jako Boga i Przyjaciela. Korzysta z różnych mediów i designu, by o Nim opowiadać. Lubi dobrą kuchnię. Często myśli o Południowej Afryce, gdzie pracowała jako misjonarka. Żona Szczepana, mama Franka i Joasi. Związana z kościołem przy ul. Siennej w Warszawie.
