Wiadomość o samobójczej śmierci Robina Williamsa została przyjęta z wielkim smutkiem i niedowierzaniem. To dobry moment, by porozmawiać o pragnieniu śmierci i rozpaczy, która zdaje się pochłaniać człowieka jak czarna dziura. Czy Ci, którzy doświadczają takich uczuć, są odrzuceni przez Boga? A co z tymi, którzy tym uczuciom ulegli?
Wiadomość o samobójczej śmierci Robina Williamsa, komediowego aktora o ujmującej osobowości i wspaniałym dorobku artystycznym, została przyjęta z wielkim smutkiem i niedowierzaniem. Jak to możliwe, by tak pozytywny człowiek targnął się na swoje życie?
Dla części z nas to tylko wiadomość o kolejnej smutnej holywoodzkiej biografii, o grze pozorów, o samotności i pustce. Ale wielu z nas osobiście porusza każda tego rodzaju informacja, bo problem samobójstwa jest nam przerażająco bliski. Nie ma tu potrzeby zastanawiać się nad duchowością zmarłego aktora, możemy tylko współczuć jego rodzinie. To jednak dobry moment, by porozmawiać o pragnieniu śmierci i rozpaczy, która zdaje się pochłaniać człowieka jak czarna dziura. Czy Ci, którzy doświadczają takich uczuć, są odrzuceni przez Boga? A co z tymi, którzy tym uczuciom ulegli?
Gdy słyszymy o samobójstwie, często po prostu nie wiemy jak reagować. Kto zawinił, kto zawiódł? Współczuć czy potępiać? Jak rozmawiać z rodziną i bliskimi?
Każda śmierć jest dla nas trochę za trudna, a w katolickiej tradycji, w której wszyscy do pewnego stopnia funkcjonujemy, śmierć samobójcza wiąże się dodatkowo z poczuciem wstydu i napiętnowania. Dziś, dzięki rozwojowi psychologii i psychiatrii, zapisy prawa kanonicznego nie zakazują udzielania samobójcom katolickiego pochówku. Niemniej jednak, przez całe stulecia i aż do lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, wierzono inaczej: samobójstwo to grzech ciężki, a człowiek, który umiera w takim grzechu, bez sakramentu pojednania, nie może dostąpić zbawienia.
Reformacja Lutra i jego ponowne odkrycie ewangelicznego przesłania zawartego w Piśmie Świętym, radykalnie zmieniły pojmowanie zbawienia. Owszem, grzech zabija i oddziela od Boga. Autentyczne spotkanie z Jezusem sprawia, że człowiek chce się odwrócić od tego, co złe. A jednak Bóg nie posyła ludzi do nieba czy piekła na podstawie rachunku, czy dobrych uczynków było więcej niż złych, albo który został popełniony jako ostatni. Tylko wiara w Syna Bożego, Jezusa, determinuje los człowieka po śmierci. Naturalnie takie stanowisko reformacyjnych teologów dystansowało ich od nauczania Rzymu także i w kwestii samobójczej śmierci. W „Rozmowach przy stole” Marcin Luter określa samobójców raczej jako ofiary prześladowania diabelskiego, porównując ich do podróżnych, napadniętych w lesie przez rabusiów. Zaznacza też, że sam akt odebrania sobie życia, choć jest grzeszny, nie oznacza potępienia (Rozmowa przy stole #222, 4 kwietnia 1532).
Mojżesz, gdy wyprowadził już swój lud z Egiptu, znalazł się pod presją niezadowolonego tłumu i niespełnionych oczekiwań. Wydawało mu się, że Bóg powierzył mu misję, której nie jest w stanie zrealizować. Pragnął umrzeć. „Ja sam nie mogę unieść całego tego ludu, gdyż za ciężki jest dla mnie. A jeżeli tak postępujesz ze mną, to zabij mnie raczej zaraz, jeżeli znalazłem łaskę w twoich oczach, abym nie musiał patrzeć na moje nieszczęście” (4 Mojż 11,14-15).
Eljasz był skrajnie wyczerpany konfrontacją z ludem Izraela i królem Achabem, a także samotną walką, w której pokonał 400 proroków Baala,. Po długiej ucieczce dowiedział się, że Izebel, żona Achaba, postanowiła go zamordować. Przerażony i przemęczony, „poszedł na pustynię o jeden dzień drogi, a doszedłszy tam, usiadł pod krzakiem jałowca i życzył sobie śmierci, mówiąc: Dosyć już, Panie, weź życie moje, gdyż nie jestem lepszy niż moi ojcowie” (1 Król 19,4).
Prorok Jonasz wykazał się wielkim nieposłuszeństwem wobec Boga, buntując się przeciwko miłosierdziu, jakie Pan chciał przez niego okazać mieszkańcom Niniwy. Bóg napomniał go na pustyni, a Jonasz przeżył głębokie załamanie: „gdy wzeszło słońce, zesłał Bóg suchy wiatr wschodni i słońce prażyło głowę Jonasza, tak że omdlewał i życzył sobie śmierci, mówiąc: Lepiej mi umrzeć niż żyć” (Jon 4,8).
Bóg nie odrzucił Mojżesza, Eljasza ani Jonasza. Także ludzie święci i zbawieni, pod ciężarem okoliczności lub fizycznego udręczenia, mogą zapragnąć śmierci.
Należy tu wyraźnie powiedzieć, że pozbawienie się życia jest zawsze złą decyzją. Jest też grzechem, złamaniem przykazania „nie zabijaj”. Jest postawieniem się człowieka w pozycji Boga i aktem braku zaufania do Stwórcy. I choć Biblia nie dzieli grzechów na „cięższe” i „lżejsze”, samobójstwo jest tego rodzaju złem, którego konsekwencje nieodwracalnie dotykają wielu osób. Bóg jest sprawiedliwy, co oznacza, że nie może być pobłażliwy wobec zła. Ten i każdy inny grzech ma swoją cenę - a jest ona najwyższa z możliwych.
Za tych, którzy uwierzyli, zapłacił ją Jezus Chrystus umierając na krzyżu, jak prorokował Izajasz: „Lecz on nasze choroby nosił, nasze cierpienia wziął na siebie. A my mniemaliśmy, że jest zraniony, przez Boga zbity i umęczony. Lecz on zraniony jest za występki nasze, starty za winy nasze. Ukarany został dla naszego zbawienia, a jego ranami jesteśmy uleczeni. Wszyscy jak owce zbłądziliśmy, każdy z nas na własną drogę zboczył, a Pan jego dotknął karą za winę nas wszystkich” (Iz 53,4-6).
Wierzący człowiek może przeżywać ciężką depresję. Może doświadczyć cierpienia, które sprawi, że zapragnie śmierci. Jego pocieszeniem będzie wtedy Bóg: „Choćbym nawet szedł ciemną doliną, zła się nie ulęknę, boś Ty ze mną” (Ps 23,4). Cierpienie i choroba nie omijają ludzi wierzących, ale świadomość Bożej miłości pomaga przetrwać najstraszniejsze chwile. Bóg obdarza mocą nawet najsłabszych, dlatego w chrześcijańskich społecznościach samobójstwo jest zjawiskiem raczej rzadkim.
Są jednak sytuacje, w których rozpacz lub choroba psychiczna zdominuje serce wierzącego, i straci on z oczu swojego dobrego pasterza. Właśnie wtedy może upaść, nawet bardzo. Jednak żaden grzech, nawet morderstwo, nie jest poza zasięgiem Bożego przebaczenia. Widzimy to choćby w historii króla Dawida, który zabił Uriasza. Bóg z niego nie zrezygnował.
Więcej wątpliwości budzić może kolejność wydarzeń. Samobójstwo jest bodaj jedyną sytuacją, kiedy człowiek nie ma już czasu pokutować, przynajmniej publicznie. A jednak, kto z nas mógłby umrzeć w tej minucie, w poczuciu, że wyznał Bogu wszystkie swoje grzechy? Kto z nas, którzy zaufaliśmy Jezusowi, jest całkowicie wolny od zła i nieprawości w swoim życiu? Apostoł Paweł opisywał to zmaganie w 7 rozdziale Listu do Rzymian: „Albowiem nie rozeznaję się w tym, co czynię; gdyż nie to czynię, co chcę, ale czego nienawidzę, to czynię” (Rz 7,15).
Naszą nadzieją i pocieszeniem jest Boża łaska, która przykrywa przeszłe, teraźniejsze i przyszłe upadki. Tej samej nadziei możemy się uchwycić w przypadku chrześcijan, których rozpacz popchnęła do odebrania sobie życia. „Albowiem jestem tego pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani potęgi niebieskie, ani teraźniejszość, ani przyszłość, ani moce, ani wysokość, ani głębokość, ani żadne inne stworzenie nie zdoła nas odłączyć od miłości Bożej, która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym” (Rzym 8,38-39).
Jeśli samobójstwo, do którego doszło w naszym otoczeniu może nas czegoś nauczyć, niech uczy nas wrażliwości. Płaczmy razem z płaczącymi. Pocieszajmy zasmuconych. Ćwiczmy wypowiadanie słów takich jak „depresja” i „samobójstwo”, aż zaczniemy się nimi posługiwać bez zażenowania. Te przeżycia wymagają rozmowy.
Pytania o zbawienie czy potępienie samobójców-chrześcijan są skomplikowane. Sędzią zawsze pozostaje Bóg. Jednak biblijny przekaz nie daje nam powodów, by tracić nadzieję, napiętnować, odrzucać. Najlepsze, co możemy zrobić, to zauważać ludzi, którzy wciąż są wokół nas - także tych, którzy na pierwszy rzut oka wyglądają na wesołych i pewnych siebie. Według różnych danych, aż 50-75 procent tych, którzy podejmą próbę samobójczą, mówi o tym wcześniej. Bliska relacja z choć jedną osobą może uratować im życie. Możemy słuchać uważnie, odłożyć telefon czy laptopa. Bądźmy dla nich niestrudzonymi aniołami stróżami. Jeśli nie wiesz, jak pomagać - dowiedz się. Przeczytaj dobre książki, porozmawiaj z pastorem, terapeutą, psychiatrą.
Wreszcie, niech będzie to przypomnienie, by strzec swojego serca, swoich myśli, swojej wiary, a nawet zdrowia. Szatan pragnie niszczyć i zabijać i bywa skuteczny. Jego oddziaływanie jest realne. Bądźmy więc czujni i trzymajmy się mocno Jezusa, który niezależnie od okoliczności, pozostaje gwarantem naszego bezpieczeństwa.
Jeśli sam jesteś zmęczony zmaganiem z każdym kolejnym dniem, samobójstwo znanej i podziwianej osoby może być wielkim ciosem. Czy masz szansę wytrwać, uchwycić się nadziei, skoro jemu się nie udało? Tak, zawsze tak. Nie przestawaj walczyć o swoje życie. Decyzje, które podejmiesz dziś i w przyszłości, nawet te najmniejsze, mogą okazać się początkiem uleczenia.
1. Przeczytaj artykuł „Depresja. Czas coś zmienić”.
2. Szukaj fachowej pomocy.
3. Czytaj Pismo Święte, szczególnie pomocne będą pełne autentycznych emocji Psalmy i Księga Kaznodziei Salomona (Księga Koheleta), która otwarcie mówi o zmaganiach z pustką i bezsensem życia. Obie te księgi wskazują na źródło nadziei, o którym w całej pełni opowiada np. Ewangelia Jana.
4. Pamiętaj, że nie jesteś sam. Głęboka depresja dotyka milionów ludzi na całym świecie. Wielu z nich odnajduje pomoc i nowy sens w życiu. „Albowiem ja wiem, jakie myśli mam o was - mówi Pan - myśli o pokoju, a nie o niedoli, aby zgotować wam przyszłość i natchnąć nadzieją” (Jer 29,11).
Kiedyś sięgnęła po Pismo Święte i tak odkryła Jezusa jako Boga i Przyjaciela. Korzysta z różnych mediów i designu, by o Nim opowiadać. Lubi dobrą kuchnię. Często myśli o Południowej Afryce, gdzie pracowała jako misjonarka. Żona Szczepana, mama Franka i Joasi. Związana z kościołem przy ul. Siennej w Warszawie.
